ارسال: #3

همانطور که دوستان و اغلب علاقمندان به شرلوک هلمز با بازی جرمی برت به آن واقفند  شرلوک هلمز  در سه مرحله توسط واحد دوبلاژ صدا و سیما دوبله گردید. ابتدا دوبله فصلهای ابتدایی این سریال تا پایان قسمت قتل خیالی شرلوک هلمز بدست پرفسور موریاتی  به مدیریت دوبلاژ جناب بهرام زند دوبله گردید و ایشان نیز ضمن مدیریت دوبلاژ ، خود نیز بجای شخصیت شرلوک هلمز گویندگی نمودند.نشانه بارز قسمتهای دوبله شده در این برهه زمانی گویندگی ناصر نظامی بجای دکتر واتسون است.

اما بازگشت شرلوک هلمز توسط جناب مقامی دوبله گردید و ایشان نیز ضمن مدیریت دوبلاژ سریال ،  خود نیز بجای شرلوک هلمز گویندگی نمودند. جلال مقامی ضمن استفاده از گویندگان توانمند از ایرج رضایی بجای گویندگی دکتر واتسون دعوت بعمل می آورد. و نهایتا فصلهای دیگری از بازگشت شرلوک هلمز مجددا به بهرام زند سپرده می شود و ایشان با تغییراتی قسمتهای دیگری از این سریال را دوبله می کنند. نشانه این بخش از سریال گویندگی پرویز ربیعی بجای دکتر واتسون است.

هر سه مرحله این سریال بسیار زیبا و عالی دوبله گردید. یکی از اشکالاتی که عوام در دوبله این سریال به آن اذعان دارند فقط تغییر در گویندگی شخصیت شرلوک هلمز نیست. اینکه قسمتهایی از سریال با صدای بهرام زند دوبله شده است و قسمتهایی هم با صدای جلال مقامی تا حدودی محل مناقشه ست . این چالش در زمان پخش سریال شاید زیاد به چشم نمی آمد . اما پخش نامنظم آن توسط شبکه نمایش ، بیننده عادی را دچار سر درگمی می کند. پخش یک یا دو قسمت از سریال با صدای جلال مقامی و سپس قسمت دیگری با صدای بهرام زند و مجددا قسمت دیگر با صدای جلال مقامی روش مناسبی برای بازپخش این سریال پر مخاطب نیست . اما بنظر من به این موضوع باید فراتر از اینها پرداخت. هر دو مدیر دوبلاژ تیم خود را داشتند. اگر بخواهیم به دوبله این سریال بپردازیم بنظر من باید کار هر دو تیم را با هم بررسی و مقایسه کنیم. سعی می کنم این بحث را در پستهای بعدی ادامه دهیم اما در اینجا تصمیم دارم به معقوله ای بپردازم که برای اولین بار پرده از این تغییرات در دوبله این سریال زیبا بر می دارد.

متاسفانه گویندگان عزیز ما وقتی بعنوان مصاحبه شونده در مقابل یک مصاحبه گر می نشینند گاهی فراموش می کنند که ممکن است گفته هایشان به گوش همکار دیگرشان برسد. بویژه امروزه که فضای مجازی در پخش و نشر اخبار حرف اول را می زند. تناقض در گفته های مریم شیرزاد و مهوش افشاری در گویندگی بجای اوشین و یا شهره لرستانی در عدم گویندگی بجای خودش در سریال آوای فاخته همگی دلالت بر عدم صداقت در گفته های این عزیزان دارد. اما بشنوید از ماجرای دقیق و واقعی دوبله شرلوک هلمز در دهه هفتاد.

جناب بهرام زند در ابتدای امر درست می فرمایند. وقتی فصلهای ابتدایی این سریال بدست رسانه ملی می رسد، این سریال به بهرام زند سپرده می شود. بهرام زند خود بجای جرمی برت گویندگی می کند و از عهده آنهم خوب برمی آید. نظر شخصی من بر این است که انتخاب ناصر نظامی بجای دکتر واتسون انتخاب مناسبی نبود. دکتر واتسون شخصیتی ست که در رمان کانن دویل زیر سایه شرلوک هلمز قرار دارد. او قد کوتاهی دارد. طنین صدای ناصر نظامی به صدای بهرام زند نزدیک است. هر دو دارای صدای با صلابتی هستند.و این موضوع باعث میگردد این دو شخصیت در یک حد و قواره بنظر آیند.  بنظر من بهرام زند باید برای دکتر واتسون صدایی انتخاب می نمود که نسبت به صدای خودش فاصله بیشتری داشته باشد. 
چون قصد نقد دوبله سریال را ندارم وارد جزئیات نمی شوم. وقتی دنبال کنندگان سریال فکر می کنند شرلوک هلمز بدست پروفسور موریاتاتی در کنار آن آبشار بزرگ به قتل می رسد سریال تمام می شود. اما مدتی بعد شرلوک هلمز باز می گردد. اما نه به شبکه اول بلکه به شبکه دوم. طبق روال این مدیران دوبلاژ شبکه های مختلف صدا و سیما و بودند که تصمیم می گرفتند چه فیلم یا سریالی را به کدام گوینده واگذار نمایند.

وقتی بازگشت شرلوک هلمز به شبکه دو می رود آقای حسنی مدیر وقت واحد دوبلاژ این شبکه بودند. ایشان تصمیم می گیرند تا این سریال را به جلال مقامی بدهند زیرا اعتقاد داشتند صدای جلال مقامی به چهره شرلوک هلمز نزدیکتر است. وقتی موضوع را با جلال مقامی در میان می گذارد ایشان به صراحت می گویند این نقش مال بهرام زند است و بهتر است آنرا به خود ایشان بدهید اما آقای حسنی اصرار داشتند که جلال مقامی کار دوبله این سریال را بپذیرند. در هر حال جناب مقامی در بدو این پیشنهاد، این موضوع را قبول نمی کنند.

مدتی بعد آقای حسنی مجددا با آقای مقامی تماس می گیرند و می گویند اگر شما قبول نکنید ما این سریال را به مدیر دوبلاژ دیگری بجز بهرام زند می سپاریم. جناب مقامی که تصور می کردند در صورت عدم پذیرش دوبله سریال، به بهرام زند سپرده می شود مردد میگردند. لذا با بهرام زند تماس می گیرد تا موضوع را با ایشان در میان بگذارد. نام مدیران دوبلاژی مانند سعید مظفری به میان می آید (تصور کنید صدای شرلوک هلمز را با صدای سعید مظفری!!!!!).

اینکه در این مکالمه تلفنی چه جملاتی رد و بدل می شود بماند اما نشان به آن نشان که جناب مقامی می فرمایند که: بهرام زند وقتی می شنود که اگر جلال مقامی دوبله این سریال را قبول نکند سریال به مدیر دوبلاژ دیگری بجز خودش سپرده می شود به آقای مقامی جمله ای می گویند که مضنون آن می شود که: گند زده می شود به شرلوک هلمز. ( عین جمله : می خواهند - بوق - به شرلوک هلمز) و بدینوسیله از جناب مقامی می خواهند که دوبله سریال را بپذیرند. جناب مقامی به حدی در پذیرش این سریال تحت فشار بودند که حتی اجازه استفاده از بهرام زند بجای جرمی برت را نداشتند ( هر چند بعید هم بود بهرام زند که خود مدیریت دوبلاژاین سریال را بعهده داشت بپذیرد که بعنوان گوینده در این سریال نقش بگوید)

در هر صورت با اصرار آقای حسنی بازگشت شرلوک هلمز به جلال مقامی می رسد. مقامی هم که معمولا در انتخاب صدا پیشگان از حساسیت و استعداد بالایی برخوردار بود از ایرج رضایی دعوت می کند تا بجای دکتر واتسون گویندگی کند ( بنظر من مناسب ترین گوینده دکتر واتسون بین سه گوینده ای که بجای این شخصیت گویندگی کردند ایرج رضایی بود). جلال مقامی برای سایر شخصیتهایی که در قسمتهای مختلف سریال حضور داشتند معمولا از حسین معمار زاده - پرویز ربیعی - سیامک اطلسی - محمد عبادی - شهروز ملک آرایی - نصراله مدقالچی و الوالحسن تهامی استفاده می نمود. شاید پاشنه آشیل برخی از قسمتهایی که توسط جلال مقامی دوبله گردید حضور همسرشان  بانو رفعت هاشم پور بود که صدایش به هر فیلمی اعتبار ویژه ای می دهد. پاشنه ایکه بهرام زند از آن بی بهره بود. 

مخاطبین شرلوک هلمز حالا با صدای جلال مقامی بعد از بهرام زند انس می گیرند. با نظر جناب حسنی مدیر دوبلاژ وقت شبکه دوم کاملا موافقم که صدای جلال مقامی به روی چهره جرمی برت می نشیند. اما سوای از این موضوع جلال مقامی بخوبی فراز و فرودها و فریادهای شرلوک هلمز را ادا می کند و این شخصیت مرموز را برای مخاطبین کاملا دلچسب می کند. خانم هادسن ..... خــــــــــــــانم هادسن .  واتسون ....... واااااااااااتسون . تحریرهای زیبایی که جناب مقامی با استادی تمام به دیالوگهای شرلوک هلمز می دهد هرگز بینندگانی که شرلوک هلمز را با صدای بهرام زند شنیده بودند دلزده نمی کند.

پس از سیزده (یا احتمالا 14 قسمت) دوبله این فصل از سریال به اتمام می رسد. طبق روال دوایر دولتی مدیر دوبلاژ شبکه دوم عوض می شود. بعد از این تغییرات فصلهای دیگری از بازگشت شرلوک هلمز به رسانه ملی می آید. مدیر دوبلاژ جدید به نظر مدیر دوبلاژ سابق اعتقادی نداشت و معتقد بود که صدای بهرام زند برای چهره جرمی برت مناسبتر است. ضمن انکه مدیر جدید ارتباط بسیار خوبی هم با بهرام زند داشت . لذا ایشان مدیریت دوبلاژ فصل جدید شرلوک هلمز را  به بهرام زند واگذار می کند. بهرام زند در اولین تغییری که در تیم خود می دهد پرویز ربیعی را جایگزین ناصر نظامی بجای گوینده دکتر واتسون قرار میدهد. من مصاحبه سال 86 بهرام زند را برای جناب مقامی خواندم. سالها از این موضوع گذشته است و شاید درست نباشد نبش قبر کنیم اما جناب مقامی به جان دخترشان قسم خوردند که اصلا اینکه مجددا این سریال توسط بهرام زند دوبله میگردید برایشان مهم نبوده و هیچ واکنشی نسبت به این موضوع نداشتند. 
نقشهای بسیار مهمتری بودند که ایشان بجای بزرگانی چون رابرت ردفورد گویندگی نموده بودند اما در دوبله مجدد گویندگان دیگری آنرا بازخوانی کردند که نقشی مانند شرلوک هلمز در میان آنها گم است. در هر حال مخاطبین و بینندگان این سریال بهتر می توانند قضاوت کنند که صدای جلال مقامی برای شخصیت شرلوک هلمز مناسبتر است یا بهرام زند. اما بنظر مهمتر آنست که باید این موضوع را در نظر بگیریم که هر دوی آنها بجز گویندگی در نقش اصلی سریال مدیریت دوبلاژ سریال را نیز عهده دار بودند و مسئولیت انتخاب سایر گویندگان بعهده آنان بوده است. بنابراین باید بجز گویندگی بجای جرمی برت در تحلیل دوبله این سریال به انتخاب مناسب یا نامناسب سایر نقشهای این سریال هم بپردازیم.

طی این سالها روایات مختلفی از این موضوع شنیده ایم. اما در مجموع هیچیک از این دو مدیر دوبلاژ در این تغییرات مقصر نیستند. بنظر شما آیا عدم پذیرش جلال مقامی برای دوبله بازگشت شرلوک هلمز منطقی بود؟ و یا می توان انتظار داشت که بهرام زند پس از یک وقفه مجددا دوبله این سریال را نپذیرد؟ به همه این موارد این موضوع را اضافه نمائید که شرلوک هلمز فتح بابی برای بهرام زند گردید که او علاقه زیادی به گویندگی بجای کارآگاهان و پلیسها پیدا کند. علاقه ای که بعدها منجر به دوبله کمیسر ناوارو و مظنونین همیشگی گردید. دوبله ایکه بهرام زند بخوبی از عهده آن برآمد. او بعدها بجای سرگرد فتاحی در مدار صفر درجه و شان آرچر در فیس آف هم گویندگی نمود که همه ریشه در علاقه او به شخصیتهای  پلیسی دارد.

مطمئنا ما در آینده نشستهایی را با جناب بهرام زند خواهیم داشت و قطعا یکی از سوالات ما از ایشان روشن شدن نقاط دیگری از این موضوع خواهد بود تا چنانچه در خصوص دوبله این مجموعه  تناقض یا ناگفته ای وجود داشته باشد در همین تاپیک به اطلاع دوستان برسانیم. فیلمهای بسیاری از شخصیت شرلوک هلمز ساخته شده است اما قطع به یقین اغلب اعضای این سایت نسبت به جرمی برت حس و حال دیگری دارند. بنظر من (و بسیاری از دوستان ) هیچ شخصیتی تا به این اندازه به شرلوک هلمز نزدیک نبوده است. او در واقع جرمی برت نبود. او شرلوک هلمزی بود که گاهی نقش جرمی برت را در دنیای واقعی بازی می کرد.

بازی جرمی برت در نقش شرلوک هلمز چنان توقع ما را از این کارآگاه دوست داشتنی بالا برد که شخصا با هیچ هنرپیشه دیگری بجای شرلوک هلمز تا این لحظه کنار نیامده ام و بعید هم می دانم در آینده کنار بیایم . امیدوارم با کمک دوستان تاپیک پر باری را از این شخصیت دوست داشتنی  در سایت بوجود بیاوریم و در آینده قسمت به قسمت این سریال را چه از لحاظ دوبله و چه از لحاظ داستان و بازی هنرپیشگانش به نقد و تفسیر بکشیم.


پی نویس: با توجه به اینکه سایت سینما کلاسیک به هر دو مدیر دوبلاژ دسترسی دارد لذا هرگونه ابهامی را که دوستان در اینخصوص دارند می توانند برای رفع آن مطرح نمایند. اما در مجموع اصل موضوع آنچه بود که شرح داده شد.