ارسال: #11

تا بحال 3 قسمت از مسابقه جادوی صدا پخش شده است که تحلیل من با توجه به این سه قسمت خواهد بود. ممکن است در قسمتهای بعد این نواقص اصلاح یا تعدیل شوند.

آرزوی دیدن یک مسابقه با موضوعیت دوبله در تلویزیون سالهاست که عقده علاقمندان است و پس از70 سال تاریخ دوبلاژ ایران یک مسابقه با نام جادوی صدا بتازگی روی آنتن شبکه 3 رفته است. عوامل بسیاری در تهیه این مسابقه حضور دارند. از عباس مطمئن زاده و فرزند ایشان حسین که زندگینامه گویندگان و کلیپهای مربوط به دوبله را تهیه کرده اند بگیرید تا برادران حسین زاده که تهیه کنندگی و کارگردانی این مسابقه را بر عهده دارند. تا آنجا که قدرت تشخیص من یاری میکند این مسابقه با الگوبرداری از مسابقه ای چون شب کوک (که در آنجا هدف ، یافتن استعدادهای خوانندگی است) صرفا به قصد استعدادیابی در بخش دوبله و صداپیشگی تهیه شده است و ساختار آن هیچ شباهتی به یک مسابقه با موضوعیت دوبله ندارد. وقتی قبل از پخش این برنامه به دوست گرامی حسین مطمئن زاده پیام دادم که چرا ما را به این مسابقه دعوت نکردید پاسخ دادند مگر شما هم میخواهید گوینده شوید؟! همین جمله ایشان کافی بود تا بدانم ساختار این مسابقه اصولا مسابقه دوبله نیست و بی جهت هم نیست که نامش را جادوی صدا گذاشته اند (هرچند ما جادویی در صدای نسل جوان نمی بینیم).

موارد متعددی که میتوان در خصوص این برنامه اظهار کرد بشرح زیر است

1- در یک مسابقه تلویزیونی ، بیینده صرفا از طریق سوالات و پاسخهای مسابقه آنچه را که لازم است می آموزد. در کدام مسابقه ، بخش بزرگداشت اموات و یاد و یادگاری ، پخش شده است که ما می خبریم! (هرچند جذابترین بخش مسابقه همین قسمت است که اصولا ربطی به یک مسابقه هم ندارد)

2- در یک مسابقه روال عادی اینست که پس از هر بخش یا هر سوال ، امتیاز کسب شده توسط شرکت کننده یا شرکنندگان اعلام میشود و در انتهای مسابقه ، جمع نهائی امتیازات. اینکه فقط در انتهای برنامه اعلام شود فلانی 93 امتیاز کسب کرده و دیگری 87 امتیاز (بدون آنکه در طول مسابقه نامی از امتیاز کسی یا بخشی برده شود) یک طراحی بی قاعده و بی ضابطه است که از سوی طراحان این برنامه بکار گرفته شده است. اینکه در طول برنامه ، داوران بشکل کیفی (و نه کمی) در مورد شرکت کنندگان قضاوت کنند اما در نهایت این امتیاز (کمیت) باشد که نتیجه را تعیین کند با کدام اصل اولیه کدام مسابقه تطبیق میکند؟ اگر در مسابقه ای مثل شب کوک صرفا به شکل کیفی در مورد کار خوانندگان قضاوت میشد در اقل مراتب ، در نهایت کار صحبتی از امتیاز به میان نمی آید و به همان کیفیت اکتفا میشد ، اما در اینجا با یک بام و دو هوایی مواجهیم که ضعف ریخت شناسی اصول ساده یک مسابقه تلویزیونی از سوی طراحان را نشان میدهد.

3- بخشی در مسابه گنجانده شده که صدای یک گوینده (آنهم سه بار و هر بار برای یک شرکت کننده) پخش میشود و نام فیلم از ایشان سوال میشود. اینکه دوسه جمله از گوینده ای در فیلمی که حتی اهمیت چندانی در تاریخ دوبلاژ ندارد پخش شود و نام فیلم سوال شود واقعا چه آموزه ای میتواند به بیننده منتقل کند؟ اینکه از بین هزاران فیلم دوبله شده ، 4 فیلم ( ارباب حلقه ها ، شغل ایتالیائی ، داستان عامه پسند و دو سه فیلم دیگر) بشود کل فیلمهای این بخش ، و اصولا سینمای کلاسیک حتی در این بخش جایگاهی نداشته باشد چه میتوان گفت جز علاقه شخص طراح مسابقه به این چند فیلم که حتی در تاریخ دوبلاژ ایران هم جایگاه خاصی ندارند اما ایشان دوست دارد هربار نامی از این فیلمها بمیان آید و در بین سه گزینه ایشان حتما باشند؟

4- وقتی کار یک شرکت کننده بهنگام دوبله ی بخشی از یک فیلم نمایش داده میشود ، باید تصویر فیلم بزرگتر از تصویر گوینده نشان داده شود تا ببیننده خود قضاوت کند که آیا صدای او بر لب بازیگر سینک است و  آیا احساسات بازیگر در صدای گوینده لحاظ میشود یا خیر... اینکه سه تصویر (داور و شرکتت کننده و فیلم) هر سه در کادرهائی کوچک روی صفحه باشد چه جای قضاوت برای بیننده؟ طراح مسابقه حتی نمیداند که در مسابقه تلویزیونی ، بیننده هم درست مثل داور باید کار شرکت را ارزیابی کند و بعد قضاوت خود را با قضاوت داور مقایسه نموده و بیاموزد.

5- اینکه معرفی شرکت کنندگان امتیاز داشته باشد از آن صحبت هاست! اگر قرار است یک معرفی ، امتیازی داشته باشد باید اصل اولیه آن توسط مجری توضیح داده شود. بطور مثال قبل از معرفی ، به شرکت کنندگان گفته شود هرکدام که بتوانید با جملاتی ادبی یا زیبا و با بهترین شکل ممکن برای صدای خود  و فی البداهه ، خود را معرفی کنید از داوران ما امتیاز خواهید گرفت ...  نه آنکه حتی بدون توضیح اولیه مجری ، یک آیتم از معرفی (که معلوم نیست جملات از کجا آمده یا با چه شور و حالی ضبط شده ) پخش شود و داوران بگویند: به به چه صدائی! در بدوی ترین شکل مسابقات (حتی در مغولستان) هم کسی بیاد ندارد.

6- صدای موسیقی بکار گرفته شده در لابلای آیتمها، فراتر از صدای آدمهای مسابقه است. شما مجبورید کنترل تلوزیون بدست پای این مسابقه بنشینید چنانکه هرگاه صدای مجری و شرکت کنندگان و داوران پخش میشود صدای تلویزیون را زیاد کنید و به ناگاه که صدای موسیقی بلند میشود ، صدا را کم کنید. حتی نظارتی ساده بر یکسان سازی این دو مقوله (با ویراستی در صدا) در مسابقه جادوی صدا وجود ندارد و در واقع سازندگان مسابقه ی صدا، خود صداناشناسانی قهارند!

7- از داوران این برنامه که خود از اساتید مسلم دوبلاژ هستند انتظار فراتر از اینهاست که وقتی کار ضعیف یک کارآموز را می بینند برای نشکستن دل وی بگویند خوب بود! گاهی ما فراموش میکنیم که هر آنکس که قرار است در حرفه ای ماندگار شود باید حرف درشت از استاد بشنود تا بیاموزد و اگر قرار است با یک تلنگر یا بد بود، از میدان بدر رود ، بهتر آنست که اصولا به آن حرفه وارد نشود. خود همین اساتید سالها از مدیران دوبلاژ خود در استودیوها درشت شنیده اند. شنیده اند و  بجان خریده اند تا بیاموزند. آموختن در پر قو و به به و چه چه میسر نمیشود. آموختن را مرارتهاست که بخشی از همین مرارتها باید در صفحه تلویزیون نمود یافته به بیننده منتقل شود. یکی از فلاکتهای دوبله نسل جدید همین از خود راضی بودن هاست که کیفیت کار را در قیاس با پیشینیان ما به وضوح نشان میدهد.

8- داور مسابقه افشین زی نوری است (ابتدائا بگویم که ذی و ذو در عربی به معنی صاحب است. مانند ذوالاکتاف یا ذیحساب) اگر قرار است بگوئیم زینوری و منظورمان صاحب نور و انوار باشد ، باید آنرا به شکل ذی نوری بنویسم . زی نوری غلط است و اگر مامور ثبت احوال نام ایشان را به غلط در شناسنامه نوشته که گناهش پای آن مامور. و اما بعد... ذینوری مجری خوبی است. وی قبلا در هم در دنیای تلویزیون حضور داشته و از دوربین هراسی ندارد. شکل اجرا و اطلاعات وی و تپق نزدنش هم جایی برای ایراد نمیگذارد. اینکه خود وی ، یک گوینده حرفه ایست هم مزید امتننان. اما قبول کنید با حضور وی ، شکل مسابقه شکلی بچه گانه بخود میگیرد و از نظر یک بیننده عادی جدی نیست. او پیش از این در برنامه های کودک و نوجوان حضور داشته و بینندگان حرفه ای تلویزیون او را در چنین برنامه ای نمیتواند بخوبی هضم کنند. در چنین مسابقه ای باید از یک صدای خیلی مشهور (چه زن و چه مرد) استفاده میشد. حتی اشکالی هم نداشت که از دو مجری (یک زن و یک مرد) استفاده شود. از کسی باید استفاده میشد که تاکنون جلو دوربین نبوده باشد و مردم صرفا با صدای او آشنا باشند. در چنین وضعیتی بیننده عادی با دیدن لحظه ای این مسابقه، میخکوب برنامه میشد و مطمئن باشید کانال تلویزیونش را در همان ثانیه اول عوض نمیکرد. استفاده از گویندگان دیگری مثل ناصر ممدوح ، حسین عرفانی و دیگرانی که پیش از این سابقه اجرای مسابقات تلویزیونی را داشته اند در اولویت بعدی بود که متاسفانه طراحان ناشی برنامه به سراغ اولویت سوم رفته اند و جای بسی خوشبختی است که در دام  اولویت چهارم (انتخاب یک مجری غیر گوینده) نیفتاده اند.

9- دکور برنامه هیچ سنخیتی با موضوع آن ندارد. کدام آرم یا نماد یا نشان از صدا را در مسابقه جادوی صدا می بینید؟ دکور این مسابقه میتواند دکور هر مسابقه دیگری هم باشد. حقیقت مظلوم بودن دوبله ، حتی در چنین موضوع ساده ای هم نمود دارد. شرح این بی نهایت را خود در مثنوی هفتاد من بخوانید.

10- واضح و مبرهن است که در انتخاب شرکت کنندگان به اطلاعات دوبله ای آنها کوچکترین توجهی نشده است. اینکه ادعا میشود این تعداد ، از بین 8 هزار نفر برگزیده شده اند باید پرسید ملاک این انتخابها چیست؟ اینکه کسی صدای منوچهر اسماعیلی و ناصر طهماسب و ایرج ناظریان را نشناسد چطور از بین چند هزار نفر انتخاب شده؟ حتی معیار ، صدای خوب شرکت کنندگان هم نیست چراکه اکثر آنها صدائی معمول، حتی مادون معمول دارند. بنابراین ادعای 8 هزار نفر یک ادعای واهی است و چنین چیزی اصلا وجود خارجی ندارد و همین چند شرکت کننده را هم تلویزیون به ضرب زور و دگنک از اینسو و آنسو جمع کرده است. یکی از محسنات هر مسابقه ای  ، صداقت و روراستی آن با مخاطب است. هرکسی در هر برنامه ای میتواند لاف زده زحمات خود و برنامه را به اوج برد. اما فاصله حقیقت تا دروغ چیزی نیست که بشود آنرا لای پستو  پیچید و پنهان کرد و چیزی را وارونه فریاد کرد.

11- من متعجبم از تهیه کنندگان و کارگردان این مسابقه که با وجود اینهمه صدا و فیلم (داخلی و خارجی) یکراست سراغ چند فیلم ایرانی رفته اند و هربار هم صدای اسماعیلی و طهماسب و ناظریان و رسول زاده را پخش میکنند و از بینندگان میخواهند نام گوینده را تشخیص دهند! آیا آرشیو سیما اینقدر خوار و ذلیل شده؟ آیا همکاری خاصی بین آرشیو سیما با گروه تهیه کننده این برنامه وجود نداشته؟ در همین سایت دوستان من برای تهیه یک کلیپ از 100 فیلم بهره میگیرند. در هر شکل ، شرکتت کنندگان کم سواد این مسابقه درهرصورت نمیتوانند گویندگان را تشخیص دهند و چه فرقی میکند برای آنها صدای ناظریان پخش شود یا صدای فریدون دائمی اما انصاف نیست در سه برنامه پخش شده صدای ناظریان پخش شود و یادی از صداهای دیگر نباشد. و این هم به نوعی از علائق سازنده برنامه به چند صدای خاص است که دوست دارد هم آنها هر شب تکرار و تکرار شوند. بدیهی است در چنین مسابقاتی در دور اول مسابقات باید صداهای آشنا و مشهور پخش شود و در دورهای بعد که به نیمه نهائی و نهائی میرسد صداها از بین گویندگانی که کمتر شناخته شده هستند استفاده و ذهن شرکت کنندگان محک زده شود.

12- حضور امیر قادری در بین گویندگانی که نظر خود را درخصوص همکاران خود ارائه میکنند جای تعجب دارد! اینهم ریشه در همان علائق شخصی سازنده دارد که :  امیرجان دوست داری در برنامه من باشی؟! (فرقی هم برای ایشان نمیکند که این یک مسابقه صدا باشد یا سیما . رقص باشد یا ساز و دهل)

13- در برنامه سوم در جائی ما نام بیشتر از یک نام گوینده از زبان یکی از شرکت کنندگان نشنیدیم اما در صحنه بعد که به مجری قطع شده بود وی اظهار داشت از بین چند نامی ! که شما اشاره کردید هیچکدام درست نبود. این جمله نشان از دو واقعیت تلخ دارد. یکی همان است که پیش از این اشاره کردم و مظلومیت جامعه دوبله که کسی آنها را نمی شناسد و حتی اگر شرکت کننده ده ها نام را بشمارد نمیتواند به هدف بزند و حقیقت تلختر اینکه سانسوری عجیب در لابلای صحبتهای مجری ، داور و شرکت کننده وجود دارد. تدوین ناشیانه ، بی حرمتی به صحبت داور (که میتواند هر کلمه اش آموزه ای برای نسل جوان باشد) در پرده ای بنام سانسور (صرفا با هدف کوتاه کردن برنامه) بنهفته است .

و ....

باور بفرمائید بیشتر از این حوصله شمردن نواقص این برنامه را ندارم چون اگر فرصت کافی و حوصله ای بیش از این داشتم تعداد را حتما به 50 مورد میرساندم.. اما در هرشکل به این حقیقت که یک مسابقه با موضوعیت صدا و دوبله از سیما پخش میشود احترام میگذارم. مویی است از خرس و لنگه کفشی است در بیابان و برگ سبزی است تحفه درویش. امید که در آتیه شاهد رشد ، بالندگی و برازندگی آن باشیم و چنین برنامه هائی مشتاقان جدیدی را که با دوبله آشنا میشوند را به خیل دوستان ما و جامعه دوبله اضافه کند.