ارسال: #10

 

نقل قول: گاهشماری جلالی تا پیش از مشروطه در ایران رسمیت نداشته اما با انجام تغییراتی از جمله در مبدأ و اسامی و طول ماهها در قالب تقویم هجری شمسی برجی از سال ۱۳۲۹ هجری قمری برابر با ۱۲۸۹ هجری خورشیدی در ایران به کار رفته و سپس با تغییراتی در قالب تقویم هجری شمسی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی کلیات آن به همراه نامهای فارسی برای ماهها و تعدیل طول ماهها به تصویب مجلس شورای ملی ایران رسیده است.»
 

این تقویم در سال 1310 به تصویب شورای ملی رسید.
قصه از این قرار بود که تا پیش از آن تقویم مغولی و قمری در ایران رایج بود. تقویم مغولی همانیست که سالها را با نام حیوانات می نامیدند(که من در انتهای همین توضیح ، در مورد آن صحبت خواهم کرد) در سال 1310 رضا شاه (با توجه به روحیات ناسیونالیسیتی خود دستور داد تقویمی ایرانی جایگزین همه تقویم های قبلی شود). این طرح به مجلس شورای ملی برده شد و در اواخر سال 1310 یکی از جنجالی ترین بحث و جدل ها در مورد این تقویم در مجلس صورت گرفت. مجلسی ها دو دسته بودند. عده ای مذهبی متعصب بودند که اعتقاد داشتند تقویم ایران باید مبنائی اسلامی داشته باشد و دسته دوم ملی گراها بودند که اعتقاد داشتند از اعراب و اسلام نباید ردی در تقویم جدید ایرانی دیده شود. بحث و جدل ها بالا گرفت و در نهایت بخشی از خواسته های این گروه با بخش دیگری از خواسته های گروه دوم در طرحی مشترک تلفیق و به تصویب رسید. تقویم را تقویم شمسی یا جلالی انتخاب کردند که زمانی آنرا خیام نیشابوری به دقیق ترین شکل ممکن محاسبه کرده بود و بدون شک دقیق ترین تقویم در تمام دنیاست و تقویمی کاملا ایرانی و از مفاخر ملی است، لیکن مبدا آنرا (البته براساس سال و نه روز) هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه انتخاب کردند..بعدها در سال 1355 محمرضا پهلوی با توجه جشنهای 2500 ساله و غلیان احساسات ملی میهنی تصمیم گرفت مبدا تاریخ مذکور را هم ایرانیزه کند. بنابراین سال 1355 را 2535 نامید و اعلام کرد از تولد کوروش تاکنون 2535 سال میگذرد و مبدا تاریخ ما تولد کوروش کبیر خواهد بود. حتی به ادارات ثبت احوال تاکید شده تمامی تاریخ تولدهای جدید در شناسنامه ها براساس سال شاهنشاهی قید گردد. اما این تقویم بعلت اعتراضات مکرر مذهبی ها پس از یکسال لغو و مجددا سال شمسی با مبدا قبلی تقویم ایران اعلام شد.

اینگونه دعواها بر سر قضیه پرچم ملی هم در همان زمان در مجلس شورای ملی روی داد. متعصبین مذهبی اصرار داشتند اسلام باید در پرچم ایران به نوعی لحاظ گردد و گروه دیگری که صرفا روی ایران تعصب داشتند اصرار داشتند پرچم ایران باید بشکلی خالص ایرانی باشد که آنهم در نهایت خواسته های هر دو گروه را شامل شد. یعنی پرچمی که زمانی امیرکبیر در سه رنگ برای ایران طراحی کرده بود فرم اصلی شد و نشان شیر و خورشید که از دوره های کهن به عنوان نشانی ایرانی در یادها بود در وسط پرچم با شمشیری کج (که متعصبین اعتقاد داشتند ذوالفقار حضرت علی(ع) است )در یکی از دستان شیر قرار گرفت (البته طرح چنین شیری در زمان قاجاریه هم مورد بحث بود که به تصویب نرسیده بود) ... بعد از انقلاب نشان شیر و خورشید از پرچم حذف و نشان الله که از ابداعات شیعه ( براساس طرحی از دکتر حمید ندیمی) بود جای آنرا گرفت. 5 بخش نشان الله، نشان از 5 تن آل عبای شیعه است.

درخصوص تقویم مغولی این نکته را عرض کنم که مغول ها برای یک دوره 12 ساله ، نام 12 حیوان را انتخاب کرده بودند که به ترتیب بود. نام این دوازده حیوان را میتوانید در شعر زیر حفظ کنید
موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار
زین 4 چو بگذری نهنگ آید و مار
آنگاه به اسب و گوسفند است حساب
حمدونه و مرغ و سگ و خوک آخر کار
(بقر همان گاو است ،حمدونه هم میمون)
(شعر از ابونصر فراهی قرن 6)

هنوز هم سنتیهای ما به این تقویم و نام این حیوانات اعتقاد دارند و هر حیوان را نمادی از سالی با مختصات و مشخصات آن حیوان میدانند . همانطور که گفتم ترتیب نام این حیوانات مهم است . برای اینکه بدانیم یک سال شمسی چه رابطه ای با هر حیوان دارد ،ابتدا به نام هر حیوان اعدادی از 1 تا 11 اختصاص میدهیم و حیوان آخر را صفر می نامیم. عدد 6 را از سال شمسی که مورد نظر ماست کم میکنیم و حاصل را بر 12 تقسیم میکنیم. باقیمانده هرچه شد مربوط به شماره حیوان مورد نظر است. مثلا برای سال جدید یعنی 1395.   6 را از 1395 کم میکنیم میشود 1389. آنرا بر 12 تقسیم میکنیم باقیمانده این تقسیم 9 است و عدد 9 در شعر فوق مربوط به حمدونه یا همان میمون که نهمین حیوان است خواهد بود.

 سال 1304 که صادق عزیز به آن شاره کرده اند که در آن نامهای ماه های این سال ایرانی شد درست است. در 11 فروردین 1304 نام ماه های سال ایرانی از اسامیی مثل حمل و ثور و جوزا و سرطان و اسد و سنبله و میزان و عقرب و قوس و جدی و دلو و حوت به فروردین و اردیبهشت و ... اسفند تغییر نام یافت. اما همانطور که گفتم تقویم هجری شمسی در سال 1310 به تصویب مجلس شورای ملی رسید و اگر در جائی اشاره شده که در همان سال این تقویم رسمی شده است اشتباه است.